आज इ’ति’हास कै ला’मो सू’र्य ग्र’हण लाग्दै, ॐ श्री सु’र्याय नम लेखी शेयर गर्नुस आज पर्ने अ’सरबाट मु’क्त हु’नुस

काठमाडौं

आषाढ कृ’ष्ण औँ’सीका दिन आज (आइतबार) ख’ण्डग्रा’स (आ’धा सू’र्य ढाक्ने) सू’र्यग्रहण ला’ग्दैछ । नेपाल प’ञ्चाङ्ग नि’र्णायक स’मितिका ‘अ’नुसार ग्र’हणले बिहान १०ः५० बजे स्पर्श ग’र्नेछ । म’ध्याह्न १२ः३८ बजे म’ध्य र अ’पराह्न २ः२३ बजे ग्र’हणले मो’क्ष प्रा’प्त ग’र्ने स’मितिका अ’ध्यक्ष प्रा डा रा’मचन्द्र गौ’तमले जा’नकारी दिए । तीन घण्टा ३३ मि’नेटसम्म ने’पालबाट सू’र्यग्र’हण दे’खिने उ’नले बताए ।

शा’स्त्रीय मा’न्यताअनुसार असार ६ गते राति १०ः५० देखि बा’ल, वृ’द्ध र बि’रामीबाहेक अ’रूलाई भो’जन नि’षेध ग’रिएको छ । ग्र’हणका स’मयमा स्ना’न, दा’न, श्रा’द्ध, ज’प, ध्या’न, सा’धनालगायत क’र्म ग’र्न शु’भ मानिन्छ । ग्र’हणका स’मयमा दी’क्षा म’न्त्र लिन पनि उ’त्तम हुने शा’स्त्रीय मा’न्यता छ ।

ग्र’हणका बेला स’केसम्म ती’र्थस्थलमा न’सके न’जीकको नदी, ताल, तलाउ, पोखरी यति पनि स’म्भव न’भए घ’रमै स्ना’न ग’र्नुपर्ने नि’र्ण’यसिन्धु, हे’माद्रि, का’लमाधव, वी’रमित्रोदयलगायत धा’र्मिक ग्र’न्थमा उ’ल्लेख गरिएको छ । ग्र’हणका बेला ग’र्नु हुने र न’हुने का’मलाई यी ग्र’न्थमा य’सरी उ’ल्लेख ग’रिएको छ ।

नि’द्रायां जा’यते व्या’धि मुत्रे दा’रिद्रमा’प्नुयात् ।

पु’रिषे कृ’मियोनिश्च मै’थुने ग्रा’म’सुकरः ।।

अ’भ्यञ्जने भ’वेत्कुष्ठि भो’जने स्या’द’धोगति ।

ब’न्धने च भ’वेत् स’र्पे व’धे च न’रकं व्र’जेत् ।।

अ’र्थात् ग्र’हणका स’मयमा सु’ते रोग ला’ग्ने, पि’साब गरे द’रिद्र, दि’सा गरे की’रा भएर ज’न्मने, मै’थुन गरे गाउँको सु’ङ्गुर भएर ज’न्मने, सि’ङ्गार पटार गरे कु’ष्ठ रोगी, भो’जन गरे अ’धोगति, ब’न्धनमा राखे स’र्प भएर ज’न्मने, का’टमार गरे न’रकमा बा’स हुने उ’ल्लेखित धा’र्मिक ग्र’न्थमा व’र्णन ग’रिएको छ ।

सू’र्य ग्र’हणमा चार प्र’हर (१२ घण्टा) र च’न्द्रग्रहणमा ती’न प्रहर (नौ घण्टा) अ’घिदेखि सु’तक ला’ग्ने ध’र्म’शा’स्त्रविद् स’मेत र’हनुभएका गौ’तमले ब’ताउनुभयो । सु’तक ला’गेपछि भो’जन ग’र्नु न’हुने धा’र्मिक वि’श्वास छ । यसै वि’श्वास अ’नुसार असार ६ गते राति १०ः५० ब’जेदेखि भो’जन गर्नु हुँ’दैन ।

आजको सू’र्यग्रहण मृ’गशिरा र आ’द्र्रा न’क्षत्र ए’वं मि’थुन राशिका मा’निसलाई अति क’ष्ट हुने स’मितिका स’दस्य स’चिव ए’वं सू’र्य प’ञ्चाङ्गका प’ञ्चाङ्गकार सू’र्यप्रसाद ढु’ङ्गेलले बताए । सू’र्यग्र’हणको फ’ल रा’शि अ’नुसार फ’रक छ । मेष राशिकालाई श्री’प्राप्ति, वृष राशिलाई क्ष’ति, मिथुनलाई घा’त, क’र्कटलाई व्य’य, सिंह राशिका मानिसलाई ला’भ, कन्या राशिलाई सु’ख, तुला राशिलाई मा’नना’श, वृश्चिक राशिलाई क’ष्ट, धनु राशिलाई स्त्री’पी’डा, मकर राशिलाई सु’ख, कुम्भलाई चि’न्ता र मीनलाई व्य’थाको फ’ल हुने स’मितिले स्वी’कृति दि’एको पा’त्रो (प’ञ्चाङ्ग) मा उ’ल्लेख छ ।

मेष, सिंह, कन्या र मकर राशिकाले मात्र सु’रक्षित वि’धि अ’पनाएर ग्र’हण हे’र्नुहुन्छ । अरु आ’ठ राशि भएका मा’निसले भने सू’र्यग्रहण हे’र्नुहुँ’दैन भन्ने शा’स्त्रीय मा’न्यता छ । यस वर्ष नेपालबाट सू’र्यग्रहण आजको मात्र रहेको स’मितिले ज’नाएको छ ।
वै’ज्ञानिक मू’ल्य मा’न्यता अनुसार सु’रक्षित त’रीकाले सबै’ले ग्र’हण हेर्न स’किने पनि नेपाल ए’ष्ट्रोनोमिकल सो’साइटीका अ’ध्यक्ष सुरेश भट्टराईले ब’ताए । प्रदेश नं. १ बाट सन् १९६५ नोभेम्बर २३ तारिखका दिन बिहान ब’लय (पु’रै सू’र्य ढा’क्ने) सू’र्यग्रहण ला’गेको थियो ।

अब ब’लय सू’र्यग्र’हण सन् २०८४ फेब्रुअरी १७ मा प्रदेश नं. १ कै द’क्षि’णपूर्वी भू’भागबाट दे’खिने उनले सु’नाए। आ’जको सू’र्यग्र’हण वि’श्वका केही भा’गबाट पुरै ढा’के पनि नेपालबाट भने आधा ढा’क्ने अ’र्थात् ख’ण्डग्रास मा’त्र दे’खिने छ । नेपालको का’लापानी, लि’म्पियाधुरा र ‘लिपुलेक क्षे’त्रबाट भने ९८ प्र’तिशतसम्म सू’र्य ढा’केको दे’खिने ज’नाइएको छ ।

आजको ग्र’हण क’ङ्गो, इ’थियोपिया, द’क्षिणी सु’डान, म’स्कट, य’मन, ओ’मान, पा’किस्तानको द’क्षिणीभाग, भा’रतको दे’हरादुन, कु’रुक्षे’त्र, ची’नको ति’ब्बत, आदि ठा’उँबाट व’लय सू’र्यग्रहण देख्न स’किने व’रिष्ठ ख’गो’लविद् एवं नेपाल सं’स्कृत वि’श्वविद्यालय वा’ल्मीकि वि’द्यापीठ सि’द्धान्त ज्यो’तिष वि’षयका स’हप्रा’ध्या’पक ज’यन्त आ’चार्यले ब’ताए।

च’न्द्रग्रहण हेर्दा हाम्रो आँ’खामा कुनै अ’सर ग’र्दैन भने सू’र्यग्रह’ण हेर्दा अ’त्यन्तै सा’वधा’नी अ’पना’उनुपर्छ । मानिसको आँ’खा अ’त्यन्तै सं’वेदनशील हुन्छ । आँ’खाभित्रको रे’टिनामा सू’र्यबाट आएको प्र’काश प’रेमा रे’टिनाको एउटा भाग स्था’यी रुपमा नै न’ष्ट हुन गई मानिस स’दाको लागि अ’न्धो स’मेत हुन स’क्छ । सू’र्यग्रहण ना’ङ्गो आँ’खाले कहिले पनि हे’र्नु हँ’दैन । सू’र्यग्रहण हे’र्दा अ’त्यन्त सा’वधानी अ’पनाउनु पर्छ ।

ग्र’हण हेर्न ब’नाइएको बि’शेष च’स्माको प्रयोग गरी ग्र’हण हेरेमा कुनै नो’क्सानी हु’दैन । सू’र्यग्रहण हेर्ने अ’त्यन्त सु’रक्षित त’रिका सू’र्यविम्बको प्र’तिविम्ब बनाई छाया हेर्नु नै हो । ग्र’हण सम्बन्धी अ’न्धविश्वास सं’सारभरी नै र’हेको पा’उन स’किन्छ । रो’मनहरु ग्र’हणका वेला चि’च्याउने ग’र्दछन् भने चीनमा ग्र’हण र ड्र्या’गन सँगको स’म्बन्धमा वि’श्वास गर्द’छन् । प्राचीन मिश्रका राजा आफैँ सू’र्यवंशी थिए । सू’र्यग्रह’णका वेलामा उनी शहरको मु’ख्य मन्दिरमा प’रिक्रमा ग’रिरहन्थे भन्ने इ’तिहास भे’टिन्छ ।

काठमाडौँबाट म’ध्याह्न १२ः०४ बजे सू’र्यलाई करीव ८८ प्र’तिशत ढा’केको दे’खिनेछ । य’सैका’रण ग्र’हणका ‘स’मयमा वा’तावर’णीय ता’पक्रम घ’टेर चिसो अ’नु’भव हुनेछ । त्य’सदिन दु’ईपटक वि’हान भएको पो हि कि भन्ने जस्तो म’ह’सुस हुने ख’गोलविद् आचार्यले ब’ताए ।

क’हाँबाट हे’र्न स’किन्छ सू’र्यग्र’हण ?

सू’र्यग्र’हण हेर्न चा’हनेलाई त’क्षशिला ए’ष्ट्रोनोमिकल क्ल’वले सा’मा’खुसीस्थित कलेजको छ’तबाट निः’शुल्क तथा सु’रक्षित त’रिकाबाट भौ’तिक दू’री का’यम गरी हे’र्ने व्य’वस्था मि’लाएको ज’नाएको छ । यसैगरी नेपाल ए’ष्ट्रोनोमिकल सो’साइटीले ब’त्तीसपुतलीस्थित का’र्यालयबाट यु’ट्युव च्या’नलमार्फत् सू’र्यग्रहणको प्र’त्यक्ष प्र’सारण ग’र्नेछ ।